Gelin kısa, hızlı ve küçük bir ekonomi turu atalım. Enflasyonu yüksek seyreden bir ülkede on beş gün sonra, herkesin önemsediği bir genel seçim olduğunu varsayalım. Birçok soru art arda sorulur bu gibi durumlarda ve bu soruların da birçok yanıtı olur.
Yazı: Hasan R. Ardıç
Zaten mahalli para biriminin değeri örneğin ABD Doları karşısında düşüktür. Meselâ 1 ABD $=20,00 TL den işlem görüyor olsun. Bu arada serbest piyasada (sokak) ayrı bir ikinci kur değeri oluşmaya başlamış olsun (Şimdi TV de izledim 4 ayrı kur olduğu söyleniyor). Bu karaborsa riski getirir.
Seçimin sonucu doğrultusunda lokal paradaki değer kaybı da 5 TL ($ başına) olsun yani 1$ = 25 TL. diyelim. Fiilen bu bir devalüasyon olsa da Bakanlar Kurulu kararı olmadığından esasen değildir.
Ülkenin var olan C/H açığı -68 milyar $ ise bu;
$ 20 TL ………….. TL 1.360.000.000.000
$ 25 TL ………….. TL 1.700.000.000.000 olacak ve fark;
TL 340.000.000.000
Bu fark eski kurda $ 17.000.000.000
Yeni kur ile $ 13.600.000.000
Kısaca 24 saatte; $ 3.400.000.000 veya TL olarak; TL 340.000.000.000
Temsilî olarak ifade edelim, bir gündeki fark bu kadar bol sıfırlı olur.
Akaryakıt fiyatları derhal artacaktır. Bu artış %20 mi olur %25 mi bilinmez ama adil olanı herhalde %20+ bir zamdır. Bu artışın neredeyse ülkedeki fiyatların tamamına yansıması tartışmasızdır. Gıda fiyatları başta olmak üzere her şeye yakıt zamları eklenecektir. Sonuç olarak gıda enflasyonu artacak, geçim sıkıntısı ve hayat pahalılığı daha da çekilmez hâle gelecektir.
Bu ve benzeri konuları geliştirmek, yaymak ve tabii ki çoğaltmak son derece kolaydır. Ancak her genişleme yeni bir problem olarak dönecek, buna şüphe yok. Eğitim masrafları, ulaşım giderleri de artacaktır. İşten çıkarmalar çoğalacak, işsizlik çığ gibi büyüyecektir. Muhtemelen ücretlerde artış olmayacaktır. Bu durumda suç işleme oranı da artar.
Bu koşullarda, esasen daha bir çok ekonomik sorun, beraberinde sosyal sorunlar olacak, var olanlar büyüyecektir. Yazıya başlarken başlıkta da görüleceği gibi, amacım küçük bir ekonomi turu yaparak durumun vahametini anlatmaktı. Ama daha ½ sayfaya gelemeden çıkan tablo çok net oldu. Devamın gereği yok. Daha doğrusu olacakları genel haliyle sıralamak yerine teker teker çözüm aramak ve bulmak çok daha gerçekçi bir çaba olacaktır.
Kommentare